Bilgi, onu anlama ve etkili bir şekilde uygulama yeteneğimizden daha hızlı genişliyor(1). 2011 yılında tıp eğitimi için model sunan bir araştırma gösteriyor ki tıp bilgisinin ikiye katlanma süresinin 1950’de 50 yıl, 1980’de 7 yıl ve 2010’da 3.5 yıl, olduğu tahmin edilmekteymiş. 2020’ye yönelik tahmin ise bu sürenin sadece 73 gün olacağını söylüyor. Bu hesaplamaya göre 2020’de mezun olan öğrenciler, bilgide dört katlanma yaşayacaklar. Tıp fakültesinin ilk 3 yılında öğrenilenlerin, 2010’dan 2020’ye kadar olan on yılın sonunda bilinenlerin sadece %6’sı kadar olacağı tahmin edilmiş. Elbette 2011 yılında bu makale yazılırken dünyanın başından henüz Covid-19 pandemisi geçmemişti.
Uygulamalı bilimlerin, böylesine hızlı ve karmaşık büyüyen bilgi dünyasında kanıt niteliğinde, doğru bilgiyi takip etmesi oldukça zor olmalıdır. Öte yandan akademik gelişimin bir parçası olan kütüphanecilerin de zoru göğüslemesi gerekmektedir. Bu çerçevede bugün sağlık bilimleri kütüphanecilerinin en önemli becerileri arasında dinamik, çok yönlü ve değişimi yakalayabilen olmak gelmektedir.
Bu çerçevede kütüphanecinin aşağıdaki konular hakkında destek verebilmesi ve problemlere hızlı çözüm bulabimesi gerekmektedir.
1)Araştırmacı profilinin geliştirilmesine katkı sağlamak,
• ORCID ve Publons gibi araştırmacının akademik profili ve yayınları hakkında bilgi veren platformların kullanılmasını teşvik etmek ve profillerin kontrolünü sağlamak.
2)Literatür taramalarına destek vermek,
• Çalışma alanına göre en uygun veritabanlarını tanıtmak, arama stratejileri konusunda bilgi vermek
• İnternet kaynaklarının hangi kriterlere tabi tutulacağı konusunda yönlendirici olmak
• Kontrollü kelime sözlüklerinin nasıl kullanılacağı konusunda yetkin olmak (örneğin MESH)
3) Sistematik derlemelerde araştırmacıyla birlikte çalışmak,
4)Açık erişim yayıncılığı ile ilgili konularda rehberlik yapmak,
• Araştırmacı yırtıcı yayıncılardan nasıl korunabilir?
• Araştırma konusuyla ilgili bilinen önemli açık erişim dergiler hangileridir?
• Açık erişimli bir dergide yayın yapmak için neler yapılır? Makale işleme ücretleri hakkında nasıl bilgi alabilir?
• Açık erişim sağlıklı ve daha yaygın olması için çalışan oluşumlar ve faaliyetleri nelerdir?
5)Veri Yönetimi
• Araştırma verileri nasıl düzenlenir, veri dosyaları nasıl adlandırılır ve veriler nasıl standart hale getirilir?
• Araştırma verilerini korunması ve saklanması
6)Telif haklarının korunması
7)Yayınların ve araştırmacıların metriklerini değerlendirebilmek,
8)Kütüphanenin görünürlüğünü arttırma çalışmaları,
Yukarıdaki sorumlulukların getirisi olarak dünya genelinde ve ülkemizde kütüphaneler araştırma etkisi kütüphanecisi, veri görselleştirme uzmanı, veri yönetimi kütüphanecisi ve klinik entegrasyon uzmanı gibi unvanlara sahip pozisyonlar için düzenli olarak işe alım yapmaktadır(2).
Son 10 yıldır kütüphaneler veri madenciliği, semantik web, veri yönetimine yönelik yazılımlar geliştirmekte veya satın almaktadır. Bu noktada gelişmekte olan kütüphanelerin bütçeyi doğru değerlendirmek adına yazılım benzeri hizmetleri satın almadan önce ihtiyaçlarını iyi belirlemesi ve ürüne yönelik kapsamlı araştırma yapması önemlidir.
Aşağıdaki kütüphane hizmetlerini teknolojiyle bütünleştiren projelerden örnekler yer almaktadır(3).
• “Bibliometric Mapping for Current and Potential Collaboration Detection”
• “Multisite Collaboration Using REDCap to Capture Library Data”
• “Text Mining for Clinical Support”
Tüm bu devinimin içerisinde Sağlık Bilimleri Kütüphaneciliği’nin gelişiminin olumlu bir ivme kazanmasında en büyük etkiyi mesleki iletişim sağlıyor. Ulusal ve uluslararası meslek toplulukları güncel konuların tartışılması ve meslektaşların bir araya gelerek deneyimlerini paylaşması için öncülük ediyor.
Amerikan Ulusal Tıp Kütüphanesi(NLM), Amerikan Tıp Kütüphane Derneği(MLA), Avrupa Sağlık Bilimleri ve Kütüphaneleri Derneği(EAHIL) ve ülkemizde Tıp Ve Sağlık Bilimleri Çalışma Grubu(ÜNAK) çeşitli etkinlikler, burslar ve yayınlar ile mesleği dinamik tutmaktadır. Uluslararası Kütüphane Dernekleri ve Kurumları Federasyonu(IFLA) ve Dünya Sağlık Örgütü(WHO)’nün de Sağlık Bilimleri Kütüphaneciliği ile ilgili girişimleri olmaktadır. Tüm bunları blog yazılarımızda duyuracağız.
Kaynaklar
1.Challenges and Opportunities Facing Medical Education,Peter Densen
Yazar: İlknur Erkin